lunes, 20 de abril de 2015

EVA VEIGA, ESENCIALIDADE, HAIKUS, AFORISMOS E ADIVIÑAS O poema breve na obra de Eva Veiga.


É sobradamente coñecido que o tempo sufre distorsións cando é sometido a elaboración literaria. Resúmense anos de experiencias en poucas páxinas na narrativa, voltan a ser presentados os minutos vividos ante os ollos espías dos espectadores no teatro e amplifícanse segundos meramente intuidos na poesía. Resumo, re-presentación e amplificación caracterizan os xéneros clásicos.  A poesía afonda no desdobre das intuicións  apenas vividas estendendo eses breves  segundos en densos versos destinados á reflexión. Obvio é que os versos non chegan a tardar moito en ser lidos, mais manteñen o seu eco longo tempo, coa súa musicalidade, coa súa sorpresa, co seu acerto, a súa memoria.. tanto máis persistentes canto máis verdadeiros e breves son.

Cando lemos os poemas de Eva Veiga atopamos moitos poemas pequenos aparentemente sinxelos que apuntan á pureza e á esencialidade e que persisten nese contradictorio eco que comentabamos: O verso curto, lacónico que amplifica e estende a súa significación.



Atopamos nos libros de Eva Veiga as seguintes liñas nos seus poemas máis curtos e esenciais:

a- Os poemas cercanos ao haiku.

b- Os aforísticos, preto do refrán popular.

c- Os que lembran a tradición da cantiga de amigo,

d- Os xogos veciños do bismala árabe e  o caligrama,  

e- Os emparentados coa greguería,

f- Os que plantexan certa conexión coa adiviña tradicional.



a- Podemos sospeitar o espíritu do haiku nalgúns dos seus poemas que sen respectar a adaptación métrica máis común de tres versos de sete e cinco sílabas, sen embargo manteñen  dúas condicións do xénero xaponés:  a sorprendente emoción que produce a contemplación da natureza (aware) e a misteriosa unión de dúas imaxes das que unha evoca unha estación do ano (kigo) e a outra, o seu contraste.



Houbo unha primeira primavera do mundo

Está no meu sangue                                     (A luz e as súas cicatrices, p 29,)



No xardín,

a flor tinguiu de azul a eternidade               (A luz e... p. 32)



Do teu pé,

a primavera salferida

de cristal

que rompe

en talo florido.                                              (Fuxidíos, p. 13)



Baixo o deserto

a sombra segreda do seu brillo

Detrás do tempo

o transparente misterio que non vemos.     (Paisaxes do..79)



Preto destes atopamos algúns  poemas de evidente vocación pictórica:



A túa mirada ten o arco perfecto

para soñar, como soña o ceo

cun peito sementado de pozos

fontes, ríos, e incluso un mar de luz.                        (A luz e... p23)



Ventá amarela

Do outro lado, casa azul.

Detrás, un bosque branco.

Máis atrás e por riba do ceo, verde, o sol.               (A luz e... p25)





b- Os aforismos poéticos de Eva Veiga, en forma de imaxes concisas aparecen coma froito e obxecto de reflexión, ás veces con aires de proverbio ou refrán:

No entrementes de te ver

e xa perderte

en memoria que te mira.                 (A luz e as súas cicatrices, p. 22)



Só a esperanza

é lentura. Todo

o demais xa pasou.                           (Paisaxes do baleiro. p. 17)



Na vida de cada home van murchándose herbas

que estraños expertos

van catalogando.

Da grafía seleccionada

nacerán as flores que adornen o noso funeral.       (Fuxidíos, p.22)



Esta é a beleza

esta dura concupiscencia

que dura estala

se dentro rompe ferida

a cor que nos mira                                                   (Fuxidíos, p.30)



Hai tardes que espero

nunha tristeza cóncava

o tenro tren

da infancia

regalo ou soño

que nunca chega

nin tan sequera roto.                                                (Fuxidíos, p. 40)



Creo na esperanza

que redime o presente de ser pasado           (Paisaxes do baleiro, p. 75)


c- Podemos achar pequenos poemas inspirados na tradición da cantiga de amigo e nas súas variacións: cantiga de fonte, de nai, de amiga, marina, barcarola, alba:


Nai,

parten as naves e hei de ir

ata que os dedos do soño cesen

de tecer as aguas.                                                     (A luz... p. 36)



Dende o mar

fun ó río, do río

a unha fonte clara.

Logo atopei unha porta pechada.                            (Paisaxes do... p. 31)



Aprendinte núa e certa

como a fenda

que socavan os abandonos necesarios                    (Paisaxes do... p. 61)



Perdón amigo

pero veño na noite

vagando por escuras praias

e teño pra min que estou perdido:

nas prazas dos homes

só quedan

fontes de desamor feridas.                                      (Fuxidíos, p.19)



d- Atopamos pequenos poemas que son xogos veciños do caligrama ou do bismala árabe pola súa significativa disposición gráfica:



Baixei ata o mar

                       e ali mirei

                       coma brancos caraveis

as ondas

           bater

                       contra

                                   o seu fin.                     (Paisaxes do baleiro, p. 65)



A carón do lume

medran

           os teus peitos

                       de nube

           Pola silueta tremelante

                                              da túa voz

                                              cabalgan

                                                          fuxidíos

                                                                      horizontes

Estoute a contemplar

                                   e

                                   xa te olvido.                                       (Fuxidíos)





Sería tan doado

caer

agora

deliberadamente

caer

en ausencia de min

caer

na ausencia toda.                                                      (Fuxidíos)



e- Son especialmente curiosos os poemas que podemos emparentar coa greguería ramoniana. Son breves composicións que xunguen a poesía e a estrañeza nas que ás veces sospeitamos certa irónica ou humorística sorpresa.



A Nada

Ese número secreto                                                    ( A luz e.. , p. 72)



Coñezo un lugar -e non é lenda-

onde as noites

nas que a lúa empreña,

ós cans médralles o corazón

e ouvean.                                                                     (Paisaxes do.. , p. 23)



Observo a canseira do espello:

Hai un óxido lunar

apozado na súa eterna vixilia                                    (Paisaxes do.. p. 25)



Tentámolo tantos días

coas súas noites...

Non ser amantes, quero dicir.                                                (Fuxidíos)



A lúa aínda latexaba

cando entrou polo balcón                                           (Desconcerto, p. 38)



f- Aínda que todo poema plantexa o seu enigma (a interpretación), entre os poemas breves de Eva Veiga son salientables os ecos da adiviña tradicional. É especialmente interesante observar o léxico referido á sensorialidade nestas adiviñas e noutros poemas. A cegueira e, como consecuencia, as sensacións táctiles, auditivas, olfativas máis acusadas demostran unha hiperestesia que chega máis alá do evidente: a percepción, a sensibilidade necesarias para dar conta do vivir.

 Podemos intuir este xénero popular da adiviñanza nas acumulacións de enigmáticas cualidades, en ocasións, paradóxicas,  e mesmo na rima:



Agardo e non vés

o teu silencio avanza

esférico cempés.                                                       (Paisaxes.., p. 33)



Instrumentos torpes, lixeiros,


afinados, indolentes, arrebatados,


desmemoriados, excesivamente graves


ou agudos, indefinibles, proxenetas


ou apóstatas, anacrónicos, exóticos,


intocables, prófugos, desconcertados.                     (Desconcerto, p14)


 


Esa caligrafía


que vibra no aire


incorrixible.                                                              (Desconcerto, p. 33)


 


Teño a certeza

De que toco algo que me ve.

E eu sen ollos cos que poder miralo.                       (Desconcerto, p. 41)



Baixo o deserto

a sombra segreda do seu brillo.

Detrás do tempo

o transparente misterio que non vemos.                 (Paisaxes.. p. 79)



Recapitulando todo o anterior, debemos observar a evidente incidencia da tradición popular na obra de Eva Veiga e considerar que probablemente sexa un pouco artificioso falar da presenza de haikus ou de aforismos, máis ben, eses pequenos poemas  fan revisión e profundan no refrán, no proverbio e no adaxio popular.



En todo caso, o interese destes pequenos xéneros coincide dalgún xeito cos recursos dramatizadores ou teatralizadores que  atopamos en moitos dos seus poemas: uso da segunda persoa, de demostrativos e outros deícticos, exclamacións...  Estes actualizadores, tan presentes na poesía tradicional como na de Eva Veiga, transforman o discurso nun estilo directo e ao lector, en espectador que escoita e ve; fan partícipe do poema e do seu argumento lírico. A súa maxistral presenza implica ao lector, alongando ese tempo, do que falabamos no principio deste artigo, máis aló do tempo da lectura, no seu reto. Cando, coma un neno que escoita as palabras da avoa,  es invitado a solucionar o enigma.

Exiliados da verdade

labramos o enigma.                                     (Desconcerto, p 27)





OBRAS DE EVA VEIGA CITADAS:



Fuxidíos, Col. Esquío de poesía, 1993.

Paisaxes do baleiro, Edicións  Xerais, 1999.

A luz e as súas cicatrices, Col. Esquío de poesía, 2005.

Desconcerto, Biblos, col Mandaio, 2006, con debuxos de Alfonso Costa.


No hay comentarios:

Publicar un comentario